Con người không được thiết kế để hạnh phúc

Cuối năm bạn bè chúng tôi có dịp tụ tập và “chém gió” với nhau, trong đó có chủ đề về hạnh phúc …có quá nhiều điều than phiền về cuộc sống trong gia đoạn hậu khủng hoảng đại dịch covid với nhiều điều khó khăn kéo theo dẫn đến không hài lòng với cuộc sống hiện tại. Người viết xin đưa ra một suy nghĩ…có vẻ làm mọi người ngạc nhiên.

 

Theo đuổi giấc mơ hạnh phúc là một khái niệm “rất Mỹ”, xuất khẩu sang phần còn lại của thế giới thông qua văn hóa đại chúng. Thật vậy, “mưu cầu hạnh phúc” là một trong những “quyền bất khả xâm phạm” của Hoa Kỳ. Thật không may, điều này đã giúp tạo ra một kỳ vọng mà cuộc sống thực ngoan cố từ chối cung cấp.

 

Bởi vì ngay cả khi tất cả các nhu cầu vật chất và sinh học của chúng ta được thỏa mãn, trạng thái hạnh phúc bền vững vẫn sẽ là một mục tiêu lý thuyết và khó nắm bắt. Hạnh phúc, như nhà thơ người Brazil Vinicius de Moraes đã nói, “giống như một chiếc lông vũ bay trong không trung. Nó bay nhẹ, nhưng không lâu lắm.” Hạnh phúc là một cấu trúc của con người, một ý tưởng trừu tượng không có tương đương trong trải nghiệm thực tế của con người. Những ảnh hưởng tích cực và tiêu cực đều nằm trong não, nhưng hạnh phúc bền vững không có cơ sở sinh học… có lẽ mọi người sẽ ngạc nhiên, tôi cho rằng đây là điều đáng mừng.

 

Tự nhiên và tiến hóa

 

Con người không được thiết kế để hạnh phúc, hoặc thậm chí hài lòng. Thay vào đó, chúng ta được thiết kế chủ yếu để tồn tại và sinh sản, giống như mọi sinh vật khác trong thế giới tự nhiên. Trạng thái mãn nguyện không được khuyến khích bởi bản chất tự nhiên vì nó sẽ hạ thấp sự cảnh giác của chúng ta trước những mối đe dọa có thể xảy ra đối với sự sống còn của chúng ta.

 

Thực tế là quá trình tiến hóa đã ưu tiên phát triển thùy trán lớn trong não của chúng ta (giúp chúng ta có khả năng điều hành và phân tích xuất sắc) hơn là khả năng hạnh phúc tự nhiên, cho chúng ta biết rất nhiều điều về các ưu tiên của tự nhiên. Mỗi vị trí địa lý và mạch khác nhau trong não đều liên quan đến các chức năng thần kinh và trí tuệ nhất định, nhưng hạnh phúc, chỉ là một cấu trúc không có cơ sở thần kinh, không thể tìm thấy trong mô não.

 

Đạo đức

 

Ngành công nghiệp hạnh phúc toàn cầu hiện nay có một số nguồn gốc từ các quy tắc đạo đức Cơ đốc giáo, nhiều trong số đó sẽ cho chúng ta biết rằng có lý do đạo đức cho bất kỳ điều bất hạnh nào mà chúng ta có thể gặp phải. Họ thường nói rằng điều này là do những thiếu sót về đạo đức, tính ích kỷ và chủ nghĩa vật chất của chính chúng ta. Họ rao giảng một trạng thái cân bằng tâm lý đạo đức thông qua sự từ bỏ, tách rời và kiềm chế ham muốn.

 

Trên thực tế, những chiến lược này chỉ đơn thuần là cố gắng tìm ra giải pháp cho việc chúng ta không có khả năng tận hưởng cuộc sống một cách nhất quán, vì vậy chúng ta nên thoải mái khi biết rằng bất hạnh không thực sự là lỗi của chúng ta. Đó là lỗi của thiết kế tự nhiên …!?

 

George Bernard Shaw đã nói: “Chúng ta không có quyền hưởng thụ hạnh phúc mà không tạo ra nó hơn là tiêu thụ của cải mà không tạo ra nó.” Hạnh phúc dường như cần phải kiếm được, điều đó chứng tỏ rằng đó không phải là trạng thái tự nhiên.

 

Hạnh phúc và bất hạnh

 

Cảm xúc của chúng ta lẫn lộn và không trong sạch, lộn xộn, rối rắm và đôi khi trái ngược nhau, giống như mọi thứ khác trong cuộc sống của chúng ta. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những cảm xúc và ảnh hưởng tích cực và tiêu cực có thể cùng tồn tại trong não một cách tương đối độc lập với nhau. Mô hình này cho thấy rằng bán cầu não phải xử lý những cảm xúc tiêu cực tốt hơn, trong khi những cảm xúc tích cực được xử lý bởi bán cầu não trái.

 

Do đó, điều đáng ghi nhớ là chúng ta không được thiết kế để luôn hạnh phúc. Thay vào đó, chúng ta được thiết kế để tồn tại và sinh sản. Đây là những nhiệm vụ khó khăn, vì vậy chúng ta phải đấu tranh và phấn đấu, tìm kiếm sự hài lòng và an toàn, chống lại các mối đe dọa và tránh đau đớn. Mô hình của những cảm xúc cạnh tranh được cung cấp bởi niềm vui và nỗi đau cùng tồn tại phù hợp với thực tế của chúng ta hơn nhiều so với niềm hạnh phúc không thể đạt được mà ngành công nghiệp hạnh phúc đang cố bán cho chúng ta. Trên thực tế, giả vờ rằng bất kỳ mức độ đau đớn nào là bất thường hoặc bệnh lý sẽ chỉ nuôi dưỡng cảm giác không thỏa đáng và thất vọng.

 

Giả định rằng không có thứ gọi là hạnh phúc có vẻ như là một thông điệp hoàn toàn tiêu cực, nhưng điều đáng mừng, niềm an ủi, là sự hiểu biết rằng sự không hài lòng không phải là một thất bại cá nhân. Nếu đôi khi bạn cảm thấy không vui, thì đây không phải là một thiếu sót cần sửa chữa khẩn cấp, như các bậc thầy về hạnh phúc sẽ khyên chúng ta khắc phục. Trên thực tế, sự dao động này là thứ tạo nên con người bạn.

 

Cũng chỉ là tản văn trong suy nghĩ của người viết mong độc giả góp ý thêm.  Chúc mừng năm mới Quý Mão – 2023.